Churchill was blij met de democratie omdat er geen beter staatssysteem zou bestaan. Hij zat mis!
Stel, ik zeg met zeer veel nadruk: STEL dat we in een dictatuur leven. Denk aan een gefingeerd land als Noord-Korleandor. Stel verder dat door een revolutie, van binnenuit of met hulp van een of meerdere buitenlanden onze leider, roerganger en dictator Kiem des Kwajus omkomt en al zijn getrouwen voor eeuwig de wereld van een andere kant mogen bekijken, dan zou de bevolking een zucht van verlichting slaken. Tot zover is zo’n scenario wel voor te stellen. Maar stel vervolgens dat mij gevraagd wordt een grondwet op te stellen en een mooi staatsbestel te introduceren. Dat wordt al wat moeilijker voorstelbaar, maar in sprookjes kan veel.
Ik neem de zeer gewichtige en eervolle taak op me en probeer me in te leven in de wensen van het volk. Meerdere malen heb ik me afgevraagd waarom juist ik? Wat heb ik gepresteerd om zo’n zware taak op mijn redelijk onkundige schouders te mogen torsen. Maar ijdel en trots dat ik ben, kreeg ik het niet voor elkaar om nee te zeggen. Men, wie dat ook maar is of wie dat mogen zijn heeft blijkbaar een blind vertrouwen in mij, gebaseerd op bijna niets. De opdracht was simpel: geef het volk het idee er toe te doen en dat er geen beter alternatief is!
Ik kreeg ruimschoots de tijd, het land moest toch nog even bijkomen van de verworven vrijheid en behalve oneindige losbandige feesten werden er verder geen rare dingen verwacht. Ik had een volmacht gekregen om helemaal alleen, zonder last en ruggespraak een walhalla op Noord-Korleandor los te laten en Utopia te benaderen. Mijn opdracht was verheven en tegelijk een immense uitdaging.
Het begrip DEMOCRATIE moest het uitgangspunt worden. Het Griekse Demos, wat staat voor volk en Cratie, ook al Grieks, maar hier voor bestuur, in dit geval regering. Nou dat moet niet zo moeilijk zijn. Het volk als uitgangspunt in het bestuurlijk epicentrum van het land.
Ik een soort van visioen zag ik het meteen zo voor me om in het eindverslag te stellen dat we met twee Kamers de democratie optimaal zouden bedienen. Voor de zekerheid een extra controlemacht aan de zijlijn met de bevoegdheid ongevraagd advies te geven aan de regering en aan het staatshoofd. Natuurlijk kan dit orgaan ook advies gevraagd worden.
Het staatshoofd moet onpartijdig en van onbesproken gedrag zijn en bij voorkeur al bij de geboorte bekend zijn zodat hij of zij van jongs af aan kan worden opgeleid in de wereld van intriges. Een ‘goddelijke’ vorm van erfopvolging waarbij DNA-bewijzen absoluut niet wenselijk zijn. De vorst of vorstin staat overal boven, dus ook boven de wet, boven het volk en dan met name boven het gepeupel en boven alle democratische beginselen. Ik stel dan ook voor het staatshoofd de eretitel van koning te geven. Daar zal niemand tegen zijn, een bijna onschendbare afgezant van hogere machten die boven alle partijen staat. Geweldig. En leuk voor het volk.
Het parlement wordt verdeeld over twee Kamers. Een Eerste en een Tweede kamer. Samen gaan we die dan de Staten-Generaal van het koninkrijk Noord-Korleandor noemen. Een aantal van 150 Tweede Kamerleden volstaat. Hen noemen we voor de bühne volksvertegenwoordigers. Opleidingseisen worden niet gesteld. Na enkele standaardvragen en een bewijs van goed gedrag kan iedereen zonder strafblad Kamerlid worden. Over dat laatste moet ik nog even nadenken want wie zijn straf heeft uitgezeten behoort overal een tweede kans te krijgen, dus ook een tweede kans in de Tweede Kamer. Die Kamerleden moeten lid zijn van een politieke partij, hoewel ik ooit eens gelezen heb dat ergens ene Thorbecke daar niet aan moest denken. Ook partijen gebaseerd op de bijbel moeten kunnen, koranpartijen eveneens in het kader van vrijheid van meningsuiting. Niet zeuren over een seculiere staat, het staatshoofd is per slot van rekening van oudsher protestants. Daar hebben we ooit eenentachtig jaar oorlog met Zuid-Korleandor over gevoerd. Partijen formuleren partijstandpunten. Wanneer die partijstandpunten je aanstaan kan je lid worden. Het is niet vereist dat je het met alle punten eens bent. Een eigen inbreng en mening mag, maar is niet echt gewenst. Alle kandidaten worden door een kleine partijelite op een lijst geplaatst. Ook de volgorde wordt aan de top vastgesteld en kan in uitzonderlijke gevallen door de ledenvergadering op enkele plekken worden gewijzigd. Het is fijn dat bekende en populaire landgenoten als lijstduwer meedoen aan de verkiezingen. Uiteraard is het niet verplicht Kamerlid of Raadslid te worden als die met voorkeur wordt gekozen. Gekozen worden is geen verplichting ook plaats te nemen op de beschikbare zetels in de Kamer of Raad. De aldus vergaarde en niet opgeëiste voorkeurstemmen gaan gewoon naar het bovenste deel van de kieslijst met veel minder bekende kandidaten die wel graag meeliftend uitverkoren willen zijn.
Als zo’n 5% van de verkiesbare landgenoten lid is van een partij en de helft daarvan politiek in meer of mindere mate actief is, is de bv Nederland al spekkoper. Kandidaat-Kamerleden met gemeenteraadservaring hebben uiteraard de voorkeur. Politieke gold-diggers moeten bij nieuwe partijen zijn, hun kansen zijn daar uiteraard een stuk groter.
Alle kandidaat-Kamerleden vanaf plaats drie liften lekker mee op de populariteit van de lijsttrekker. Deze lijsttrekker moet charisma hebben, want alle kiezers die niet de tijd hebben of niet in staat zijn een complex partijprogramma te lezen moeten toch ergens hun keus op baseren. Weet een partijleider met een leuk smoeltje, een lekker kontje en een vlotte babbel dertig zetels bij elkaar te kletsen, glibberen de nummers 4 tot-en-met 30 redelijk anoniem mee. Voorwaarde is wel dat ze in grote trekken de fractieleider volgen, zeker als ze in de publiciteit treden. In het partijbelang wordt uiteraard terecht geëist dat een eigen mening minimaal vier jaar thuis geparkeerd wordt
Wanneer een partij getalsmatig aantrekkelijk is voor regeringsdeelname moet er onderhandeld worden. Of partijen elkaars politieke antipolen zijn is allen voor de verkiezingen van belang. Dan mogen de kandidaten elkaar voor rotte vis uitschelden, dat houdt de verkiezingstijd smeuïg aantrekkelijk. Standpunten waarmee stemmers zijn gelokt, worden tijdens coalitiebesprekingen op de onderhandelingstafel gedeponeerd en ter discussie gesteld. Want er moet wel geregeerd worden. In veelvoorkomende gevallen worden eigen principes waarmee kiezers zijn gelokt omwille van de macht verkwanseld. Dat noemen we dan gewoon concessies doen omdat coalitievorming dat nou eenmaal eist. Het kan zomaar dat een partij unaniem tegen een voorstel is op het moment dat de eigen Kamerleden nog oppositie voeren om daarna met uitgestreken gezichten een totale draai links- dan wel rechtsom maken als een coalitie is gevormd en het ‘landsbelang’ dit vraagt. Kamerleden moet dan ook getraind worden dit soort gedraai met droge en niet knipperende ogen te verdedigen en te rechtvaardigen.
Partijen die wat rechtstandiger in de eigen leer zijn, hun kiezersbeloften gestand willen doen en om die redenen op bepaalde dossiers hun poot strak houden moeten vanuit alle geledingen onverantwoordelijkheid verweten worden. Hier is voor de media een schone taak weggelegd. Kleine partijen die getalsmatig toch nog net nodig zijn voor een meerderheid kunnen uiteraard exceptionele eisen stellen. Macht (s)maakt machtig. Macht vergaren mag wat kosten, en dat is logisch.
Nou moeten we daar ook weer niet al te veel waarde aan hechten. Als er belangrijke zaken gedaan kunnen worden dan bepalen de multinationals en dat is ook logisch. Zij hebben veel expertise en zorgen voor arbeidsplekken. Stel dat zo’n bedrijf geregeld wil hebben dat de buitenlandse aandeelhouders net als de eigen Noord-Korleandoreanen hun dividend belastingvrij krijgen bijgeschreven. Dan geeft het geen pas dat fractiegenoten van de regeringspartijen dissident gaan zitten doen. Dat dit de belastingbetaler jaarlijks €1,4 miljard gaat kosten is dan bijzaak. Sorry voor dit onnozele voorbeeld. Ik kan even geen beter item verzinnen. Bij hele belangrijke onderwerpen kunnen ze bij uitzondering naar eer en geweten eveneens binnen de fractiediscipline stemmen. Om hiervan een voorbeeld te noemen zeg ik: stel dat achter de Kamervoorzitter een te kleine vlag op een standaard staat dat op een oer-Noord-Korleandor blokje Volendommer kaas lijkt. Dat kan dus niet. Dan krijgen de uitgelaten Kamerleden de kans een commissie te formeren om een verantwoorde alternatieve vlag te laten ontwerpen. Dat zoiets dan zo’n €12.000 kost is peanuts vergeleken bij het grotere dividendenprobleem. De vrije mening van de Kamerleden zonder de last van fractiediscipline mag wat kosten. Democratie is duur!
Gaat een enkeling binnen de coalitie moeilijk doen wanneer fractiediscipline wel geëist wordt, dan is dat de fractievoorzitter kwalijk te nemen. Hij of zij heeft de fractie in zo’n geval blijkbaar niet in de hand. Dissident gedrag binnen de fractie wordt bij voorkeur bij de volgende verkiezingen beloond met een onverkiesbare plek op de kieslijst. Gaat het om een prominent lid, dan wordt gekeken naar welke functie dit lid kan worden weggepromoveerd. Baantjes binnen het politieke slagveld genoeg voor falende, dwarse of intelligente partijtijgers. Is de sfeer dusdanig vertroebeld, dan dienen dissidenten hun zetel mee te nemen en stichten ze zelf maar een partij. Dit is Kamerleden die anoniem nog net met de fractieleider meeliften en voor iedere Nederlandse kiezer totaal onbekend is zeker aan te raden. Zo’n lid, of zulke leden kan of kunnen zo landelijke bekendheid krijgen en geheel andere standpunten in gaan nemen dan waarvoor ze in de slipstream van de ex-fractie- dan wel partijleider de Kamer zijn ingezogen. Dat is een mooie sluipweg naar nationale bekendheid.
Is er na de verkiezingen en na een maandenlange moeizame formatieperiode overeenstemming over een regeerakkoord, dan moeten de poppetjes voor het pluche worden ingevuld. Die komen bij voorkeur uit de eerdergenoemde vijver van 5% landelijke partijleden, waarbij geschikte kandidaten van de oppositie sowieso afvallen. Alle niet actieve eigen leden uiteraard ook.
Ik stel dan ook voor zoveel mogelijk bewindslieden uit de Tweede Kamer te gaan zoeken, waarbij de meest volgzamen een voorkeursbehandeling krijgen. Voor mij hoeven ze totaal geen affiniteit met een departement te hebben. Vakkennis en werkervaring betreffende het vakgebied dat onder het betreffende ministerie valt is zelfs bij voorkeur niet gewenst zodat meerdere ministeries geschikt zijn door een loyalist van de partijelites te worden geleid.
Enige bestuurskunde dan wel ervaring met het leiden van een groep mensen lijkt mij wenselijk, maar ook weer niet noodzakelijk. Een blind vertrouwen in de topambtenaren is beter voor de eigen nachtrust en het aanzien van de minister in de media. Minimaal 10 verschillende ministeries zijn daardoor geschikt voor een en dezelfde kandidaat-minister, wellicht alle ministeries. Als je vader in het leger heeft gediend kan je zo minister van Defensie worden. Heb je het vmbo met succes afgerond: de ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs zitten te popelen om te vertellen dat deze job je op je ellebogen is geschreven. Heb je thuis nog nooit een huishoudboekje bijgehouden, kan je altijd nog iets bijleren als Minister van Financiën. En uiteraard is de leider van de grootste partij alleen al om die reden volledig geschikt premier te worden. Zo simpel is het allemaal, waarom moeilijk doen als het zo makkelijk kan? Kan een laagvlieger waarvan zijn partij net niet de grootste is geworden bij een luchtvaartmaatschappij leren luchtfietsen en crashen. Met wat meer stemmen had hij dit wel in het landsbelang in het torentje gedaan. Moet allemaal kunnen.
Natuurlijk moeten de partijen het recht worden gegeven andere partijen uit te sluiten. Zonder last en ruggespraak kunnen de belangen van miljoenen staatsrechtelijk al voor de formatie buitenspel worden gezet. Partijen die wel regeergeschikt zijn moeten dan uiteraard bereid zijn fors op de verkiezingsbeloften in te leveren. De kiezers hebben gesproken en van hen wordt verwacht dan vier jaar in hun hok te blijven en niet meer te zeuren. Eens gekozen is gekozen. Zijn ze niet tevreden, hadden ze maar wat anders moeten stemmen, of zelf een partij op moeten richten, of thuis moeten blijven. Dat laatste is wellicht de beste optie voor mensen die te beroerd zijn zich in te leven, zich in te lezen en op basis van hun onderbuikgevoelens menen ook nog gefundeerd het juiste rondje rood te kunnen kleuren. Gewoon thuisblijven, want dan hebben ze daarna ook geen recht van spreken.
Wanneer de verhoudingen binnen de deelnemende coalitiepartijen botsen met het aantal beschikbare regeringszetels, dan is het heel normaal dat er wat ministeries bij bedacht gaan worden. Want de partijelites moeten wel kunnen verantwoorden dat ze alles uit de coalitieonderhandelingen hebben gehaald. Ditzelfde geldt overigens ook op gemeentelijk niveau. Heeft bijvoorbeeld een havenstad al decennialang zes wethouders, dan is het heel normaal om de grootste partij te weren en met een stuk of zes elkaar niet liggende kleine partijtjes een coalitie te formeren. Wanneer dan zes wethoudersposten de verhoudingen niet juist weerspiegelen, kan simpel op kosten van de belastingbetalers het aantal worden opgetrokken tot tien. Zijn alle zes partij dik tevreden zonder dat de kiezers - zeer terecht uiteraard - iets wordt gevraagd. De kiezers hebben inspraak gehad toen ze uit al die onbekende mensen er eentje van een rood kleurtje mochten voorzien. Zo werkt de perfecte democratie, een beter systeem is er niet.
Partijen die samen een meerderheid vertegenwoordigen mogen altijd gaan regeren. Elke minister en elke staatssecretaris (wethouder) wordt verdedigd door de eigen partij. Meestal ook door de coalitiepartners, alleen al om de sfeer niet te verpesten. De sfeer onderling gaat boven inhoudelijkheid. We moeten voor de buitenwereld suggereren dat een conflict over een bonnetje, een leugentje over een Mongools penthouse, een of een andere klein akkefietje geen kabinetscrisis kan veroorzaken. Nou vind ik dat een leugentje van een prominent lid of zelfs een minister moet kunnen om zich te profileren. De oppositie mag er voor de bühne een halszaak van gaan maken. Zeker als er geen belangrijkere zaken in het landsbelang zijn. De coalitiepartijen kunnen door het gedogen van de misstap er juist een mogelijkheid in zien daar weer politieke munt uit te slaan. Heerlijk die voortdurende partijbelangen die als landsbelang in de etalage worden gezet. Behalve wanneer de peilingen aantonen dat de verhoudingen al een tijdje geheel anders zijn komen te liggen. Dan is het vervolgens legitiem voor de virtueel grootste partij om dan om niks de stekker uit de coalitie te trekken waardoor er na de dan weer te organiserende verkiezingen zetelwinst gehaald kan worden. Is allemaal politiek, allemaal landsbelang. Hoe meer zetels hoe meer ondersteuning en extra gelden beschikbaar komen. Als het kabinet vroegtijdig valt en de regering demissionair wordt, is er zat tijd over voor bewindslieden om op te komen draven de eigen partij nog groter te maken. Landsbelang, allemaal slechts landsbelang.
Als er een nieuwe regering is aangetreden krijgen de nieuwe bewindslieden zo’n honderd dagen om het verschil tussen voor- en achterdeur te ontdekken en alles daartussen te verkennen. Daarbij goed naar de ambtenaren luisteren en vooral de topambtenaren niet voor de voeten lopen. Want die bepalen welke dossiers bovenop liggen, welke informatie de bewindspersoon krijgt, welke wat later en welke wellicht helemaal niet.
Vervolgens moet er twee jaar gas gegeven en wat recht gezet worden, zeker als daarvoor een collega van een ander partij er de scepter heeft gezwaaid. Het laatste jaar moet in opdracht van de partij alweer aan de verkiezingen worden gedacht, dus zoveel mogelijk burgervriendelijke maatregelen nemen om zetelwinst te realiseren.
Alle ministers en staatssecretarissen moeten in de laatste maanden voor de verkiezingen beschikbaar zijn voor de campagne. Met rozen, sjaaltjes, ballonnen en flyers de straten in, de verkiezingspaden slechten. Voortdurend lachend handen schudden en kinderkopjes strelen. En uiteraard beschikbaar zijn voor de pers, praatprogramma’s, spelletjesshows en verkiezingsdebatten. Na de verkiezingen uitgeput bijkomen, maar dat is geen probleem. De formatiebesprekingen duren gemiddeld een aantal maanden waarin de bewindspersonen demissionair zijn. Vrij vertaald mogen ze vleugellam op de winkel passen. Soms wel een jaar lang, maar dat merken de burgers toch niet. Langetermijnvisie wordt niet meer verwacht, dat is bij de aanstelling eigenlijk ook niet de bedoeling. Want ik vind het van belang dat de topambtenaren ten minste theoretisch van de hoed en de rand weten. Gesteund, bijgepraat, beïnvloed en bewerkt door diverse machtige lobbyisten.
Ik zie het helemaal voor me. Een democratisch proces is perfect als je het afzet tegen een dictatuur, ook al is het eigenlijk een particratie waarin partijpolitieke benoemingen centraal staan. Maar dat laat ik buiten het eindverslag. Zolang het volk maar duidelijk wordt en blijft geloven dat er geen beter alternatief bestaat. En natuurlijk is dat er niet. Het volk is namelijk niet bij machte gecompliceerde zaken te doorgronden en daarom niet geschikt zich te bemoeien met beleidszaken. Een kleine elite is heel goed in staat te weten wat goed is voor henzelf en is gelijktijdig beargumenteerd prima in staat te suggereren wat goed zou kunnen zijn voor het volk. Het volk zal dit elke vier jaar weer geloven omdat de media een gretig doorgeefluik van de gevestigde elite is. Die elite moet te vriend worden gehouden want daar valt nieuws te halen. En dat is goed voor de oplages en de omzet.
Nee, mijn voorgestelde democratie zit heel goed in elkaar, is aantoonbaar beter dan de dictatuur van voorheen.
Daarnaast komt dan een Eerste Kamer, ook wel Senaat genoemd. De leden worden indirect gekozen, benoemd mag je het ook noemen. Of als dat mensen behaagt kan je ook spreken van zachtaardig nepotisme, vriendjesbevoordeling of uiting van dankbaarheid voor jarenlange loyaliteit aan de diverse partijbonzen. Senatoren krijgen het recht een beslissing van de Tweede Kamer terug te draaien. We doen alsof ze wetten beoordelen op deugdelijkheid, haalbaarheid en juistheid en dat ze niet in strijd zijn met reeds bestaande wetten. Om van het slopen van mazen in de in te voeren wetten maar te zwijgen. Deze taak kunnen de leden van de Senaat domweg niet aan omdat de meesten niets van wetgeving afweten. Dit laten we over aan een selecte elite van een paar wijze mannen en enkele vrouwen die als dank voor bewezen diensten in de Raad van State worden gepropt. Ook dit college wordt partijpolitiek samengesteld zodat ook de leden, als het erop aankomt, niet onafhankelijk zijn. Het is dan ook niet de bedoeling om als Raad zelf met een kandidaat te komen als de vicevoorzitter van de Raad vervangen moet worden. De zogenaamde onderkoning hoort een uitruilonderdeel van de formatiebesprekingen te zijn. Hij of zij onderhoudt contacten met de koning, ook al was die jaren daarvoor overtuigd republikein. Daarnaast moet hij onze kroonprins(es) staatsrechtelijk opvoeden.
Vervolgens laten we de provincies en de gemeenteraden op vergelijkbare wijze samenstellen. Ik begrijp best wel dat deze verkiezingen minder aanspreken, met name die voor de provincie. Maar ook de verkiezing van leden die afgevaardigd worden naar Brussel spreekt niet zo tot de verbeelding. Het zal de meeste burgers een zorg zijn omdat ze toch niet weten wat de partijen op die twee verschillende niveaus precies willen. Ik denk dat velen voor de gemeente, de provincie en voor Brussel, Haags zullen stemmen. Lekker anti stemmen wanneer prominente Kamerleden, partijen of de gehele regeringscombinatie volgens het volk het niet goed doen. Jammer voor de bevlogen plaatselijke of provinciale kandidaat van de plaatselijk opererende landelijke partijen die er in het Haagse een potje van hebben gemaakt. Maar ja, niet alles kan perfect zijn. Er is immers geen alternatief.
Uiteraard moeten referenda niet worden toegestaan, om redenen die ik al eerder noemde. De onderwerpen zijn te complex en te omvangrijk waardoor het volk geen evenwichtige oordelen kan vellen. Om maar te zwijgen over de mogelijkheid dat het volk de belangen van de elite en de multinationals door een onbezonnen stem zouden kunnen schaden. Verder zijn referenda voer voor demagogen - wat wel weer grappig kan zijn - maar referenda organiseren is tijd- en geldrovend. En het leeft niet bij het gros van het volk en het kan de leiders in verlegenheid brengen. Daar zijn referenda dus niet voor.
Provincies moeten blijven, moeten zeker niet worden opgeheven of samengevoegd. Nu kunnen burgers profiteren van rijke provincies die door toeval bezittingen hadden en deze duur hebben kunnen vermarkten. Ook moeten rijke provincies met geld kunnen speculeren of giga rentes hopen te kunnen binnenharken bij handige en teveelbelovende banken.
Hetzelfde geldt op een iets ander vlak voor gemeentes. Veel taken moeten zoveel mogelijk gedecentraliseerd naar gemeenten worden overgezet zodat allerhande ambtenaren allemaal hetzelfde moeten doen maar het verschillend kunnen invullen. Zorgvragen belonen of afwijzen moet per gemeente worden beoordeeld. Of de betreffende ambtenaren een degelijke opleiding of een korte cursus mogen volgen, of op eigen intuïtie mogen vertrouwen is aan de gemeentes zelf. Het is uiteraard logisch dat gemeentes financieel hun eigen broek ophouden. Dat de burgers in de ene gemeente minder of zelfs geen hondenbelasting betalen, minder voor een rijbewijs, trouwboekje of paspoort kwijt zijn dan in bijvoorbeeld de buurgemeente is dan ook logisch. Het staat elke burger vrij om in een andere gemeente of zelfs een andere provincie te gaan wonen.
Alles bij elkaar vind ik dat ik best tevreden mag zijn om de burgers een totaalpakket aan democratie voor te kunnen leggen. Te gek voor woorden dat ik zoiets geweldigs heb kunnen bedenken. Niks mis mee dunkt me.
Ik zeg maar zo: hup Noord-Korleandor.
PS, Dat er een veel beter staatsbestelis bedacht negeer ik, is niet relevant nadat ik hier mijn ziel en zaligheid in heb verstopt. Met dit pakket wil ik scoren, hier zit ons lief vaderland om te smeken.
Hoi Rients,
Weer een heel mooi artikel, met humor, ironie en een vleugje sarkasme geschreven!
Dankjewel.
Spijker weer zorgvuldig op de kop geraakt, Rients.
Dank Jan, nu nog ca 17 miljoen anderen anders laten denken.